Nhân sự kiện CÓ THÊM một TRÍ THỨC hay đúng ra phải gọi là một HÀNH ĐỘNG TRÍ THỨC, bước ra khỏi "chăn ấm nệm êm" vì nhân bản và công lý. Nhân Chủ xin đăng tải lại bài viết cách đây đã mười năm:
Tiên hành kỳ ngôn - Bổn Phận Trí Thức.
NKPTC-Minh Triết
Nhận được bài viết “Thân phận trí thức trong xã hội cộng sản (Đọc “Tuỳ Tưởng Lục” của Ba Kim)” của nhà văn Vũ Thư Hiên đã gần cả tháng. Đọc xong, gửi về cho anh em bạn bè trong nước rồi, mà lòng vẫn cứ không yên! Bận bịu sắp xếp những thứ lỉnh kỉnh để đi xa. Máy móc, giấy bút đã xếp xó. Định không viết gì nữa! Nhưng lòng tự hỏi lòng, có phải vì mình cảm xúc vài ba câu chuyện kể “qua tai” về thân phận mấy ông Tầu “thuở Trời đất nổi cơn gió bụi”? Hay mình băn khoăn về những cảm nghĩ của anh VTH qua “Tùy Tưởng Lục”? Hay là mình còn có gì muốn nói với “những người” chọn lựa “cách kể” “Tùy Tưởng Lục”? Có thể là tất cả là như vậy. Nhưng rõ ràng tôi cũng mạo muội như anh VTH, mượn lời nngười mà nói lòng mình! Cái khác là tôi mượn lời không phải để nói xuôi, mà nói ngược ngạo, chướng tai, trái khoáy!
Băn khoăn lắm nhưng rồi cũng phải lôi máy móc ra ngồi dàn trải tâm tư của mình. Dù biết rõ rằng mình lại đang làm một chuyện “trái khoáy lập dị” nữa rồi!!! Bởi vì Tôi “đọc” “Tùy Tưởng Lục” của ông tầu Ba Kim nào đó một cách rất trái khoáy: Tôi “đọc” Tùy Tưởng Lục qua bài viết của anh Vũ Thư Hiên, mà Anh Vũ Thư Hiên lại đọc Ba Kim qua “cách chọn lựa dịch thuật” của một vài dịch giả Việt Nam trong nước.. mà hình như cũng được (hoặc bị) chọn lựa! Trái khoáy là như vậy! Mà khổ tâm cũng là như thế!
Băn khoăn lắm! Nhưng có một điều Tôi chắc chắn đến 101 phần trăm là anh Vũ Thư Hiên không phải đọc bản dịch này để hiểu về cái “thân phận” và cái “chế độ” của những người như Ba Kim, mà anh đọc để san xẻ rộng thêm lòng mình, và mượn thêm lời người để nhắn gửi những kinh nghiệm còn đọng lại, sau khi chính anh đã thức dài rã người trong những đêm giữa ban ngày đầy mồ hôi, máu và nưóc mắt trên đất nước Việt Nam!
Biết là như thế! Nhưng đọc đi, rồi đọc lại những tiếng thở dài, những nhắn gửi, cảnh cáo, nhắc nhở…. Mà mắt và lòng mình không rời nổi một cụm từ trong tựa đề: “thân phận trí thức”!
Tôi không có thói quen xấu gọi người khoa bảng là “trí thức”.. Vì “trí thức” tức là bậc trí giả, thức giả, nghĩa là hạng người không những chỉ sáng dạ, hiểu sâu, mà còn tỉnh thức, có cá tính đặc thù nhưng tâm tư họ hòa nhập cùng xã hội và con người. Nói chung, trí thức, họ là những con người , dù có khoa bảng, bằng cấp hay không có khoa bảng, bằng cấp; có phẩm tính sáng suốt, nhận diện và hành xử vai trò của mình đúng đắn với khả năng, nhân cách con người . Trí thức, Sĩ phu là hạnh của một Con Người!
Vì thế người trí thức không ưu lo thân phận mình, không để ý nặng lòng đến thân phận mình, mà chỉ canh cánh nghiền ngẫm, xác định vai trò của mình với tương quan xã hội để, minh định, và hành xử bổn phận của mình với nhân quần xã hội. Theo ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, người trí thức như vậy được kính trọng gọi là bậc “Sĩ Phu”.
Buồn một điều là tính từ trí thức đã trở thành một cụm danh từ chỉ dùng để phân loại chỉ về một hạng người có văn bằng chuyên môn trong thời đại “vô lợi bất tác”!
Cái nhân cách trí thức hay sĩ phu bao gồm bản lãnh hùng tâm, một cảnh giới của tâm hồn con người, chứ không phải là người có khoa bảng, bằng cấp chuyên môn (ngưòi có khả năng hay có một hai tấm giấy chứng nhận khả năng gì đó… chẳng hạn như khả năng chế tạo một loại vũ khí, một loại máy móc, khả năng chữa bệnh, hay khả năng tranh tụng pháp lý, hoặc có khả năng viết sách làm thơ v.v)
Kẻ có khoa bảng, bằng cấp thường toan tính lợi lộc cho mình trong tương quan xã hội họ sống, nên thưòng hay âu lo, so đo hơn thiệt về thân phận của mình. Kẻ có khoa bảng sẽ chỉ xứng đáng là trí thức khi vượt lên trên, hay thoát ra được những toan tính lợi hại cho bản thân mình, để đạt được nhân cách có hùng tâm hành xử vì người mà thôi.
Người Sĩ Phu không như thế. Sĩ phu không toan tính quyền lợi bản thân, cho nên thường không lo toan, hay toan tính gian díu với kẻ cầm quyền, chủ lợi, mà thường trăn trở, cân nhắc đời sống của nhân dân quần chúng xã hội. Ngưòi Sĩ Phu không bao giờ bị ăn “cháo lú”. Họ là kẻ trí, là thức giả, họ ăn uống trong nhịp đập hơi thở và nỗi an nguy bất hạnh của quần chúng, xã hội.. Cho nên họ có thể đã ăn “cháo chế độ” nhưng không thể “lú lẫn”! Họ luôn luôn nghĩ về, nói về, và hành xử bổn phận hiện tại của họ hơn là ưu lo thân phận!!!!
Cũng chính vì như vậy, đã là người có trí thức, là sĩ phu, thì không những chẳng ai cản được ngưòi trí thức nói, mà còn chẳng có “đe dọa” nào ngăn được ngưòi trí thức làm.. Tri Hành hợp nhất! Người trí thức hay sĩ phu, nói và làm cùng nhịp với đời sống hiện tại của họ!
Có ích gì khi kể lại những tội ác trong quá khứ mà không đủ can đảm nói lên những đồi bại đang diễn ra ở hiện tại? Những đồi bại nối dài hay biến dạng của quá khứ bất nhân?..
Vạch mặt nói lên những đồi bại trong hiện tại, dấn thân thay đổi hiện tại là bổn phận, là thuộc tính ắt có và đủ của trí thức, sĩ phu.. Nhưng ngồi hồi tưởng lải nhải những thiệt thòi đã qua của mình, hay kể cả của người v.v sau khi đã “lú” thì đúng là “thân phận” của kẻ “khoa bảng..” Người khoa bảng ăn lộc “triều chính” luôn luôn có ảo vọng về mình, tự quan trọng hóa bản thân vai trò của mình với khả năng trong một lãnh vực nào đó.. rồi bị lừa phỉnh, tự nguyện ăn cháo lú… để rồi chỉ nói đến “thân phận”, ngậm ngùi cho thân “thân phận”, sau khi đã cố gắng chôn vùi nhân cách con người của mình để giữ lại cái mạng sống!
Mà giữ lại mạng sống để làm gì? Giữ lại mạng sống để nói về sự thật một cách bóng gió!!! Sự thật mà được nói bóng gió thì may mắn lắm cũng chỉ là một nửa sự thật! Mà một nửa sự thật còn tệ hại hơn là nói dối! Bởi vì nói dối cho được việc, dễ bị nhận diện. Và khi bị nhận diện chỉ khiến người nghe bực mình rũ áo rửa tai! Nhưng nói một nửa sự thật hay nói sự thật một cách bóng gió, tự nó đã có cấu trúc bằng gian trá của kẻ thiếu bản lãnh chính tâm. Cấu trúc gian trá được nuôi nấng bằng nửa sự thật sẽ làm mê hoặc, đảo điên lòng người có thể trải dài hủy hoại trí tuệ tư duy hàng thế hệ! Hiện trạng Việt Nam nói riêng và những biến cố quốc tế nói chung đã minh chứng điều này!
Cái tâm bệnh của người chỉ dám nói nửa sự thật hay nói sự thật một cách bóng gió là ngoài cái cấu trúc gian trá ra, họ còn mang thêm trong não trạng của mình một cái ảo tưởng “đã tỉnh thức”!!! Và cứ thế nhẩn nha viết hồi ký dạy đời bằng niềm ngụy tín của mình!
Nếu người Việt Nam chúng ta nhìn lại hành trạng, những quyết định của những sĩ phu xưa như Nguyễn Trãi, Ngô Thì Nhậm, Cao Bá Quát v.v và gần đây như ông Trần Độ, Trần Khuê, Dương Thu Hương, Nguyễn Khắc Toàn, Nguyễn Vũ Bình, Phạm Hồng Sơn, Nguyễn Việt Cưòng, Nguyễn Thị Hoa, v.v Chúng ta thấy những người trí thức, sĩ phu này có một điểm giống nhau là họ biết và chấp nhận hậu quả thảm khốc sẽ đến với họ, vì họ hành xử không phải từ những toan tính cho bản thân họ, hay gia đình họ, mà đi từ những trăn trở vì xã hội và đắng cay, nghiệt ngã của mọi người. Cái cách sống, hành xử của họ thường “được” kẻ thức thời khôn vặt khoa bảng gọi là “điếc không sợ súng, chưa thấy quan tài chưa đổ lệ!!!”
Người có trí thức, sĩ phu, họ biết và hiểu được mục đích tối hậu của “súng ống gươm đao” là bắt người ta sợ! Kẻ cầm súng muốn người khác sợ, cho nên chúng thường cố ý “bắn to, bắn rõ, bắn ngay trước mặt” cho người khác thấy, cho người khác nghe để sợ!!! Người trí thức không sợ! thường làm ngơ giả như không thấy, và giả như không nghe! Mặc dù họ thấy và nghe rất rõ. Rõ hơn mọi người. Thấy rất sáng và nghe rất rõ cho nên không khiếp sợ, không khiếp sợ cho nên càng nghe rất rõ và thấy rất sáng!!! Cũng như người hiểu rõ lẽ sống chết, sự vô thường của cuộc tử sinh, sẽ chẳng tham sống hay sợ chết. Họ thấy rõ quan tài và biết nhỏ lệ, nhưng không nhỏ lệ sợ hãi cho bản thân, họ mà nhỏ lệ thương cho kẻ đời tham sống nhục! Họ biết sống đúng và biết chết đúng! Bậc sĩ phu, người trí thức sợ sống nhục, sống gối đầu vào lạc thú tiền của, vợ con, và cũng khinh cái chết vô tích sự! Thế thôi!
Xã hội loài người, nhân phẩm, trí tuệ con người nói chung được thăng hoa là nhờ bởi những “trí thức gàn bướng, lập dị, coi trời bằng vung” này, như thái tử Tất Đạt Đa, như Giê Su thành Na da rét, Ga li lê, si cê ron, Sô ca tét, Khổng, Lão, Trang, Mạnh v.v Những con người không “khôn ngoan thức thời”, không chịu sống giữ mồm miệng, giữ tính mạng, giống như đại đa số ở thời của họ! Họ chỉ khư khư nói thật, làm thật!
Cái thảm họa của chúng ta, hôm qua và hôm nay, ở trong cũng như ở ngoài hải ngoại, Việt Nam hay cả thế giới! là có quá ít người Sĩ Phu, trí thức, an nhiên và thẳng thắn nói lên những hiện trạng sai trái, những đồi bại bất nhân của xã hội mình đang sống, và can đảm dấn thân thay đổi hiện tại. Nhưng lại lắm kẻ khoa bảng khôn ngoan vặt, đầy phương cách gìn giữ mạng sống để có cơ hội sống “an toàn sung túc”- và sau “được” ngồi lom khom nói về những bất nhân quá khứ như một kỳ công ân đức thiên thu! Nhưng vẫn lại không dám nói thẳng cái bản lai chân diện mục của quá khứ ấy, dù chỉ là quá khứ!!! Lại càng không đủ cái tâm sáng để quát thật to cái “bản chất bất nhân” của những cái “quá khứ ấy” nó còn sờ sờ ngay trong hiện tại, đang diễn ra trước mắt! Mà lại chỉ dám nói bóng gió. Lòng cũng vẫn còn canh cánh cho bản thân! Ngoài sợ đụng chạm bị “cô lập”, trong sợ đọa đầy và mong mỏi thánh đế hồi tâm! Nghĩa là cũng đang ngậm một thứ cháo lú khác màu xong cháo của thời đại!!!
Mà nói cho cùng, nếu xã hội đã khốn nạn, chế độ đã bất nhân, thì tất cả những ai sống trong đó đều chung số phận nghiệt ngã! Đâu phải chỉ riêng một giới người.! Cứ nhìn những gì vừa xảy ra, đang xảy ra cho nông dân Nguyệt Biều, An Truyền, Hòa Hảo, đồng bào miền cao Tây Nguyên, cựu chíến binh Nguyễn khắc Toàn, Phạm Quế Dương, người cầm bút Nguyễn Vũ Bình, anh lang tây Phạm Hồng Sơn, thầy cãi Lê Chí Quang, tín đồ cụ Bà Thu, Hồ Tấn Anh, tu sĩ Nguyễn Văn Lý, Thích Tuệ Sĩ, Phan Văn Lợi, ông nhà giáo Trần Khuê v.v và còn nhiều nữa, đủ hạng người thành phần trong xã hội, kể sao cho hết! Thân phận giống nhau, chỉ có hành xử bổn phận, trách nhiệm là khác biệt!
"Cũng phải sòng phẳng với ông Ba Kim nào đó một đôi điều dù ông này không được sòng phẳng cho lắm, mà nhận xét rằng đất nước Trung Quốc của ông Ba Kim, hiện nay đang trở nên một cường quốc về tất cả mọi mặt trên sân chơi quốc tế. Từ kinh tế, quân sự đến không gian, vì họ có can đảm nhìn lại thẳng những sai lầm hay thảm kịch cận đại như “Bước nhảy vọt” của Mao rồi đến “Cách mạng văn hóa” mà Ba Kim mô tả trong “Tùy Tưởng Lục”. Việc xuất bản một tác phẩm như “Tùy tưởng Lục” tại Trung Quốc cho thấy cố gắng đối diện một cách sòng phẳng với quá khứ của người cộng sản Trung quốc thay vì chỉ trích suông sự sụp đổ của thành trì Xã hội chủ nghĩa Liên Xô..Tuy là người cộng sản nhưng với "lòng tự hào dân tộc," họ đã sớm nhận thức được những sai sót của giáo điều, lý thuyết cộng sản từ Mác-cơ-va để điều chỉnh, thích nghi theo cách riêng của họ mà mới đây là lý thuyết “Tam biểu: Công-Nông-Trí Thức” cùng việc đệ trình quốc hội phê chuẩn quyền tư hữu (Chưa kể việc cho phép đầu phiếu bầu cử ở cấp địa phương và các dự án nghiên cứu chính trị về dân chủ hóa và đa đảng tại Trung quốc trong tương lai). Cả hai đều là những điều cấm kỵ trước đây trong giáo điều Mác-Lê. Đây là một cách “xin lỗi gián tiếp” về những điên loạn, điêu tàn trước đây mà Đảng Cộng Sản đã “đem lại” cho nhân dân Trung quốc."
Tính độc lập tư duy và sòng phẳng này là một trong những yếu tố khiến việc đổi mới, hiện đại hóa đất nước của Ba Kim lại tiến xa hơn, đem lại được nhiều thành quả hơn tại Trung quốc so với Việt Nam ta, dù cả hai đều là hai nước Cộng Sản nằm sát nhau, cùng cố gắng áp dụng kinh tế thị trường dưới sự lãnh đạo của cơ chế “một đảng”. (Đây là phần đóng góp ý của anh Minh Triết)
Nhìn lại xã hội Việt Nam trong nước, thì vẫn chẳng thấy ai dám đề cập thẳng thắn công khai đến các sai lầm của Đảng như “Cải cách ruộng đất”, “Nhân văn giai phẩm” hay gần hơn là chiến dịch “Cải tạo công thương nghiệp, đánh tư sản” ở miền Nam, nhất là những tội ác đang xảy ra hôm nay lại càng không ai dám nhắc đến!!!
Tôi chưa đọc, và sẽ chẳng cần đọc Tùy Tưởng Lục của Ba Kim làm gì nữa!!! Không phải chỉ vì đã có quá nhiều “tùy tưởng lục” ở đất nước Việt Nam chúng ta, mà vì thời gian hiện tại của tôi, của người Việt Nam nói riêng, và của nhân loại nói chung, cũng không đủ để đọc hết những bản án sống về tội ác hiện tại của những chế độ phi tự do dân chủ như Trung Quốc hay Việt Nam, hay của những chế độ dân chủ như Mỹ, Anh Pháp, I-Rắc, Do Thái v.v đang diễn ra trước mắt, mà tôi dám chắc cái ông Ba Kim Bốn Chỉ nào đó, và những nhà “dịch, tả” cuốn sách của ông, hay những tay khoa bảng sừng sỏ ngoại quốc hoặc Việt Kiều trên thế giới ở Mỹ, Anh, Úc, Pháp v.v, chẳng đủ gan mật hay “trí thức” để nói đến! (Từ những vi phạm nhân quyền, tra tấn, giết chóc tùy tiện trong cuộc chiến thuộc địa hay bình định lãnh thổ (tùy theo cách nhìn) của Pháp tại Al-giê-ri cuối thập niên 50 đầu 60.. đến việc bắt giam tình nghi vô thời hạn, không cần xét xử chiếu theo luật An ninh quốc gia hiện nay của nền-dân-chủ-nhân-quyền-Mỹ, cho đến việc chiếm đóng và vi phạm nhân quyền tàn tệ tại Pa-lét-tin bởi Do Thái, nước duy nhất chắc chắn 101 phần trăm có vũ khí toàn diệt nguyên tử tại Trung Đông, chứ không chỉ là tình nghi như I-rắc hay I-răng!!!)
Cao Bá Quát, Trần Độ, Xôi dèn (Soyzenitsin), Mai Cồ Mo (Michael Moore)[1] vẫn là những người trí thức hiếm hoi của nhân loại!!!
Muốn ai làm điều gì, mình nên thực hiện trước. Ngày hôm nay, chúng ta cần đối diện với sự thật, sòng phẳng với quá khứ. Nhìn lại những lỗi lầm của chính mình, của cái chế độ mình từng sống và đang sống dưới nó thì mới mong hội đủ thành ý chính tâm để có nội lực và “tư cách chính đáng” mà tiến hành dân chủ hóa đất nước và đưa nó lên ngang bằng cùng các nước khác trong khu vực.
Tôi viết những tâm sự này trong nỗi băn khoăn của một kẻ cuối năm xa nhà ngàn dặm:
Nhất niên tương tận dạ.
Thiên lý vị quy nhân.
(Một năm đêm gần hết.
Ngàn dặm người chưa về)
Như thế không tránh khỏi tính cách lỉnh kỉnh của cách khoá sổ gom bút cuối năm Quí Mùi, nhưng đủ để bày tỏ, nhắn gửi lòng mình với nhân dân đồng bào, nhất là với những độc giả trẻ của tập sách bản dịch Tùy Tưởng Lục này. Mong họ sẽ không cố giữ cái mạng sống chờ để “tùy tưởng lục” mà “tiên hành kỳ ngôn”[2]! Bởi vì riêng đất nước Việt Nam của chúng ta hôm nay cũng bất hạnh cay đắng. Trong nước cũng như hải ngoại, sĩ phu như sao buổi sớm, trí thức như lá mùa thu, chỉ rặt một bầy khoa bảng, bằng cấp, thương gia khôn vặt! Thế thôi!!!
Ngày 15 tháng Chạp Quí Mùi.
Nguyên Khả PhamThanhChưong
[1] Tác giả, đạo diễn những bài viết, những phim tài liệu, những cuốn sách phanh phui những đồi bại gian trá của chính phủ phương Tây, đặc biệt Mỹ . http://www.michaelmoore.com/
2 Luận Ngữ Vi Chính, t 13 “Tiên hành kỳ ngôn, nhi hậu tùng chi” (Mình muốn dạy người ta điều gì, trước tiên hãy làm điều đó đi. Rồi sau theo đó mà dạy)
No comments:
Post a Comment