Về Một Bài Điểm Phim Thích Thú

Đã lâu lắm Tôi mới đọc được một bài điểm phim thích thú. DIVERGENT VÀ INSURGENT, THÔNG ĐIỆP CHO CON NGƯỜI TRONG TƯƠNG LAI ? Đặc điểm của bài điểm phim này có một số điểm độc đáo.

Thứ nhất là nó thật ngắn gọn súc tích. Ở một tác phẩm giả tưởng mang tính chính trị xã hội “tàn hủy nhân tính không mong muốn” (dystopia) thường khó nuốt. Nó khác với loại giả tưởng “xã hội tốt đẹp lý tưởng ao ước của nhân bản” (Utopia- không có nghĩa là hoang tưởng như bị dịch sai “cố ý” hiểu lầm) thường dễ gây “phản cảm” nơi những bộ óc huân tập nô lệ, thiếu sáng tạo và khai phóng như phim “Xanh Tươi Đẹp Đẽ” (La Belle Verte) dù rất độc đáo xác thực đến nỗi bị thế lực nhà nước “tự do dân chủ” Âu Tây ngăn chận cấm đoán.
Phim được dựng theo bộ tiểu thuyết giả tưởng Divergent (khác hướng hay dị hướng), viết theo truyền thống cổ điển tam-triền-tác-sự  (trilogy) của tác giả Veronica Roth, Divergent (2011), Insurgent (2012) và Allegiant (2013).

Tác giả điểm phim (Chung) quả là người biết xem phim giả tưởng, ít nhất là theo chủ kiến của Tôi. Anh bỏ hẳn những đặc điểm mà nhà sản xuất dùng để thu hút bán hàng và đa số người xem thường để ý, những pha xung động hoành tráng, trang phục kỳ quang, tài tử hấp dẫn, và kỹ thuật tạo hình điện toán (CGI) tuyệt điệu, để chăm chú vào bố cục, bắt gọn thông điệp cụ thể của đời sống thực tiễn chính trị xã hội ẩn tàng trong đó. Đây là lý do dù có chung thông điệp giá trị mà những phim như “Xanh Tươi Đẹp Đẽ”, (La Belle Verte) “Thanh Tẩy”(The Purge), không bán được nhiều tiền hoặc không được nhắc nhiều  như “Dị Hướng” và “Trò Chơi Triệt Thực” The Hunger Games.

Nói là “giả tưởng không mong muốn” (dystopia) chỉ là để nói cho nhẹ nhàng dễ nghe, dễ thấy một sự thật khó nghe, khó nuốt mà thôi. Xã hội “tương lai” này thật ra đã hiện hũu trên quả đất này từ hàng ngàn năm qua cho đến nay. Nó là mặt thật phản ảnh của xã hội “giả tưởng ao ước” nơi phim “Xanh Tươi Đẹp Đẽ”, nơi những con người còn tính tự chủ, khả năng tự thân phản kháng, không lệ thuộc khung sườn kềm tỏa thuần phục ngoan ngoãn theo đám đông được chỉ đạo, quí trọng cá tính riêng biệt … thường bị soi mói lên án, chê bai chỉ vì…khác biệt không theo hệ thống và truyền thống đã đặt sẵn như là bản sắc văn hóa các loại, Hồi giáo, Thiên Chúa, Do Thái, Hán, Á, Âu  v.v Và những có ý tưởng “dị hướng” chỉ muốn làm công dân địa cầu, không tự nô lệ vào đám đông nào hết như William Blum, như Carl Sagan như Jiddu Krishnamurti, hay những người phi quyền chính v.v đều trở thành những kẻ “dị dạng” nếu chưa muốn nói là kẻ thù của “xã hội nhà nước quốc gia”!

Lịch sử nhân loại đầy những ngưởi vượt trội “dị hướng”, đi ngược truyền thống quy luật đám đông bị “xã hội quần chúng quốc gia nhà nước” loại trừ!. Lão tử phải biến dạng..Jesu lên thập giá; Giordano Bruno lên dàn hỏa; Galileo Galilei bị tù đầy khổ đọa cho đến lúc chết.v.v chỉ vì khác hơn đám đông ngoan ngoãn tuân phục.
Hôm nay trước mắt chúng ta là Julian Assange, Edward Snowden, Sarah Harrison v.v Nào có phải giả tưởng đâu ?!?

Xem một phim thuộc loại giả tưởng chính trị-xã hội-không mong muốn (dystopia), mà không bị lôi cuốn choán ngợp bởi cái vẻ hoành tráng của kỹ thuật điện ảnh, để bóc ra được thông điệp hiện tại, hiện thực, thì quả là hơi hiếm, nhất là tại Việt Nam. Hiếm hơn nữa có lẽ là chính tác giả điểm phim (Chung) cũng thuộc loại “dị hướng” (divergent). Có thể vì dị hướng nên mới thấy được thông điệp hướng dị của nó ngay trong tiến trình chính trị xã hội nhân loại và ngay hiện tại này.

Xã hội Âu Tây đang băng hoại. Nhưng họ còn nhiều cơ hội phục hưng và chuyển hóa. Bởi họ còn rất nhiều, dù không đa số, những bộ óc can đảm dị hướng, luôn  nhận chân sự việc, dám nghĩ, dám thực hiện những ý nghĩ  hướng dị của họ, và sáng tạo phuơng pháp giao truyền thông điệp hướng dị đó một cách nghệ thuật nhưng không bóng gió thập thò kiều “thâm thúy” Việt Nam.

Khả năng này phần lớn có được từ tiến trình chuyển hóa mấy trăm năm của họ. Nó khác hẳn cái gọi là “truyền thống văn hóa giáo dục phương Đông” luôn dạy con người tuân phục, theo đám dông, không dám sống theo cá tính, nhất là ngăn chặn tính phẫn nộ, phản kháng, khai phá ở mức chặt chẽ từ nơi tuổi thơ ấu, với những trò “huấn nhục” lễ phép khoanh tay, thưa gửi. Chỉ cần một chút “khác người” trong cách ăn uống, trang phục, chứ chưa nói tư duy, đã bị mỉa mai “thằng đó quái đản, lập dị, chướng, hâm, gàn v.v”.. Đủ loại ngôn từ để “chỉnh hướng” triệt hạ cá tính, ly gián ra khỏi “cộng đồng” (bọn giáo hội Công Giáo gọi là rút “phép thông cống (công). Đám nhà nước gọi là tội “chống xã hội” (anti-social) và bị quây khu trù ếm hay giam tù.

Xanh Tươi Đẹp Đẽ (La Belle Verte), Dị Hướng (Divergent), Trò Chơi Triệt Thực (Hunger Games), Thanh Tẩy (The Purge) là một trong những đỉnh cao của nghệ thuật thông điệp này.

Khi nhân lọai nói chung, và người dân các xứ “truyền thống” có nhiều người đọc xuyên suốt được thông điệp hiện tại của những phim giả tưởng này, loài người và nền Nhân Bản còn cơ hội chuyển hóa thăng hoa ở thời gian ngắn nhất.

Cảm tạ Tác Giả Điểm Phim đã san sẽ suy nghĩ của anh cùng mọi người.

Đồng ý hay không, xin tùy mỗi độc giả.

24-03-2015
NKPTC